Op zaterdag 12 juni zijn de afnamecentra in Antwerpen, Leuven, Gent, Brugge, Turnhout, Genk en Jette open voor een kijkje achter de schermen. Ook die dag kan er bloed worden gegeven, zo staat te lezen op de website van het Rode Kruis. De organisatie beschikt over een voorraad van gemiddeld 3.000 bloedzakjes en voorziet dagelijks 850 zakjes aan ziekenhuizen. In 2009 kon het Rode Kruis 174.000 bloedzakjes afnemen, gedoneerd door 102.159 vrijwilligers. Om bloed te kunnen geven, volstaat het om tussen de 18 en 65 jaar oud te zijn, in goede gezondheid te verkeren, en 10 minuten van uw tijd af te staan.
Bloeddonatie
Een bloeddonatie is een vrijwillige afgifte van bloed door een bloeddonor. Het bloed kan bestemd zijn voor een patiënt die een bloedtransfusie nodig heeft, maar ook voor de fabricage van medicijnen. Een bloeddonatie vindt meestal plaats op een bloedbank, waarna het bloed getest en bewerkt zal worden, voordat het naar een patiënt in een ziekenhuis gaat.
Vrijwillige donors
Natuurlijk mag men nooit iemand dwingen, om bloed te geven. In die betekenis, is elke bloeddonor een vrijwillige donor. In Nederland is men bovendien belangeloos bloeddonor, dat wil zeggen dat men geen geld of een andere beloning ontvangt voor het gegeven bloed. Bij mijlpalen als 5, 10 en 20 keer doneren, ontvangt men wel een symbolische blijk van dank. Veel bloeddonoren zien het feit dat men met het doneren van bloed een maatschappelijk nuttig doel dient als een vorm van beloning op zich. In Duitsland zijn er enige bloedbanken waar donoren wél een vergoeding ontvangen voor hun bloed. Het idee achter het belangeloze donorschap is dat men eerlijker zal zijn bij het beantwoorden van de medische vragenlijst, waardoor vóór de donatie een betere inschatting kan gemaakt worden van een eventueel risico van de bloeddonatie voor de donor of voor de ontvanger. Bovendien is men bang dat een (geldelijke) beloning vooral armere mensen zal aantrekken, die gemiddeld genomen een (iets) slechtere gezondheid hebben dan ‘rijkere’ mensen. Dit zou de kwaliteit van het gedoneerde bloed negatief beïnvloeden.
In België krijgt men kleine geschenken aangeboden voor de donatie en vaak variëren die van shampoo tot handdoeken. Als sinds enkele jaren kan men ook sparen voor een iets wat groter geschenk door middel van bonnetjes. Na het sparen kan je die dan inruilen tegen kleine huishoudelijke toestellen, filmtickets of zelfs huis- en tuin gereedschap. Vanaf 1 januari 2009 kunnen met die bonnetjes enkel nog film- en pretparktickets en artikels uit de wereldwinkel verschaft worden.
Donor worden
Men kan bloeddonor worden vanaf het achttiende jaar. Men kan zich als nieuwe donor aanmelden tot het 65e jaar; als men eenmaal donor is, kan men tot het zeventigste jaar (mits men in goede gezondheid verkeert) donor blijven. In België mag men bloed geven tot de dag voor men 65 jaar oud wordt, daarna niet meer.
Er zijn in Nederland circa 440.000 bloeddonors, die aan circa 850.000 donaties meewerken. Regelmatig moeten donoren stoppen met doneren, omdat zij zeventig worden of vanwege gezondheidsproblemen. Daardoor is er een voortdurende behoefte aan nieuwe donoren.
Wanneer iemand zich aanmeldt als donor, zal hij of zij uitgenodigd worden voor een eerste afspraak bij de dichtstbijzijnde bloedbank. Tijdens deze eerste afspraak krijgt de nieuwe donor informatie over het doneren en wordt er een uitgebreide medische vragenlijst doorgenomen met de donor. De donor wordt vervolgens medisch gekeurd en er worden enige buisjes bloed afgenomen om de bloedgroep te meten en om de donor te testen op belangrijke infectieziekten. Tijdens de eerste afspraak doneert een donor in Nederland nog geen halve liter bloed. Pas wanneer alle uitslagen van alle testen op infectieziekten bekend zijn (dit is vier weken na de eerste afspraak), kan een donor uitgenodigd worden voor de eerste afname van een halve liter bloed.
Een donatie
Voorafgaand aan een afname moet een vragenlijst worden ingevuld, met onder meer vragen over gezondheidstoestand, medicijngebruik, recente medische behandelingen en levensstijl (inclusief~seksuele gewoonten). Voorts wordt de bloeddruk en het hemoglobinegehalte (“ijzer”) gemeten. Doel hiervan is om te kijken of de donor gezond genoeg is om bloed te kunnen en mogen geven. Enerzijds wil men de ontvanger beschermen tegen bloed van ‘slechte’ kwaliteit en anderszijds wil men voorkomen dat de gezondheid van de donor door de donatie zal worden geschaad.
Na deze keuring volgt de afname: de donor neemt plaats in een afnamestoel of -bed en er wordt een naald aangebracht in de ader die aan de binnenkant van de elleboogsplooi te vinden is. Het bloed stroomt via een slangetje in een plastic zak. Het duurt zeven tot twaalf minuten (bloed) of 43 minuten (plasma), voordat de zak vol is. Het doneren is niet pijnlijk: een donor voelt de prik in de arm, maar dit gevoel ebt al na enige seconden weg, waarna men wacht totdat de ingestelde hoeveelheid afgenomen is.
Soorten donaties
Volbloed
De meeste donoren bij de bloedbank geven volbloed. Dat wil zeggen, dat zij een halve liter bloed afgeven tijdens hun donatie. Dit bloed wordt tegenwoordig niet meer in de oorspronkelijke samenstelling aan een patiënt gegeven, het wordt op het laboratorium in de verschillende onderdelen gescheiden voor verschillende toepassingen.
Plasma
Verder zijn er ook plasmadonoren. Deze geven via een speciale techniek alleen hun bloedplasma af. De rode en witte bloedcellen en de bloedplaatjes worden tijdens deze donatie niet afgenomen.
Een plasmadonatie (plasmaferese) duurt wat langer dan een bloeddonatie, ongeveer 45 minuten. Het bloed wordt (net als bij een bloeddonatie) door een naald in de elleboogplooi afgenomen en tegen het stollen met citraat vermengd. In een machine, die naast de donor staat, wordt het bloed gecentrifugeerd, waardoor plasma en bloedcellen gescheiden worden. De donor ontvangt de bloedcellen via hetzelfde slangetje en dezelfde naald terug, terwijl het apparaat het plasma in een plasmazak opslaat.
Er bestaan hiervoor verschillende systemen, waarvan hier rechts op de foto een voorbeeld. De centrifuge is de donkerrode koker, rechtsboven op de machine. De bloedcellen worden verzameld in het bakje daaronder. Het plasma stroomt uit de centrifuge door een helder slangetje in een zak die (op de foto niet zichtbaar) rechtsonder onder het apparaat hangt. Is het vat met bloedcellen vol, dan wordt het proces omgekeerd en worden de bloedcellen door dezelfde naald aan de donor teruggegeven. De donor voelt in zijn elleboog geen enkel verschil tussen afname en teruggave. De donor op de foto houdt in zijn hand een balletje dat door de machine wordt opgeblazen. Door erin te knijpen spant de donor de spieren in zijn onderarm waardoor de bloedstroom uit de hand naar de aders gestimuleerd wordt en de donatie vlotter verloopt. Tijdens de teruggave laat de machine het balletje leeglopen zodat de donor op dat moment niet knijpt. Na ongeveer tien keer afnemen, scheiden en teruggeven is de zak met plasma vol (650 ml) en kan de donor worden afgekoppeld.
Niet iedereen kan plasmadonor worden. Er is veel behoefte aan rode bloedcellen van bloedgroep 0, dus heeft men van bloeddonoren met deze bloedgroep liever een gewone bloeddonatie. Bovendien moeten de bloedvaten van plasmadonoren goed aan te prikken zijn, anders mislukt de donatie.
Hierboven werd reeds beschreven dat het enige tijd duurt voor het ijzergehalte weer op peil is bij een volbloeddonatie. Het ijzer is een belangrijk bestanddeel van hemoglobine, dat zich in de rode bloedcellen bevindt. Omdat men de rode bloedcellen bij plasmadonatie niet kwijtraakt, herstelt men sneller van de plasmadonatie. Daarom mag men veel vaker plasma doneren dan volbloed, in principe zelfs één keer per twee weken. De meeste plasmadonoren komen één keer per maand doneren.
Bloedplaatjes
Tenslotte zijn er ook donoren van bloedplaatjes. Via eenzelfde soort speciale techniek als bij de plasma-afname wordt bij hen alleen een bepaalde hoeveelheid bloedplaatjes afgenomen. Er zijn niet zoveel donoren die alleen bloedplaatjes geven, omdat dat relatief gezien niet vaak nodig is. Ook voor het doneren van bloedplaatjes moeten de bloedvaten goed aan te prikken zijn, omdat de donatie lang duurt: zo’n vijftig minuten tot een uur.
Bronnen : http://nl.wikipedia.org ; http://knack.rnews.be
