De Japanse theeceremonie (茶道, chadō of sadō; “weg van de thee”), ook tja-no-joe of cha-no-yu (letterlijk: “warm water voor de thee”) genoemd, is een deel van alledaags leven in traditioneel ingestelde gezinnen in Japan waarbij het drinken van thee is verheven tot een kunstvorm.
Deze theeceremonies bestaan uit een serie van vooraf bepaalde handelingen die na elkaar worden verricht om zo optimaal te kunnen genieten van de thee en het in stand houden van verscheidene tradities die Japan rijk is. De ceremonies zijn zo geconcentreerd en serieus van aard dat het deel is geworden van het belijden van het boeddhisme, met name de Zen-stroming binnen deze godsdienst.
Geschiedenis van de theeceremonie
Thee was lange tijd bekend in China. Omstreeks de 7e eeuw nam thee als genotsartikel in populariteit toe. Dit leidde er toe dat thee ook werd geëxporteerd naar andere landen, waaronder Japan.
Rondreizende boeddhistische monniken namen tijdens hun pelgrimstochten thee uit China mee, en zodoende kwam thee in Japan terecht. Het was pas rond de 13e eeuw dat er door zenmonniken strikte regels werden opgesteld voor het drinken van een kop thee, dit als deel van hun geloofsovertuiging. De boeddhistische monnik Jukō (1422-1502) was de eerste die een aantal regels voor de theeceremonie opstelde, maar het was Sen no Rikyu (1522-1591) die de regels en de ceremonie tot een ware kunst verhief. Andere bekende theemeesters waren Murata Mokichi Shukō (1423-1502) en Takeno Jōō (1502-1555). Zij droegen bij aan de wijze waarop de theeceremonie tegenwoordig nog wordt uitgevoerd, meestal in een speciaal Theehuis van de gastheer.
Het zetten van de thee tijdens een theeceremonie
De thee die in de Japanse theeceremonie wordt gedronken is altijd groene thee in traditionele poedervorm. Hiervoor worden verse, nog groene theebladeren gedroogd, geroosterd en tenslotte vermalen en bewaard in een houten lakdoos, Natsume genoemd. Met een kleine houder van keramiek aan een houten steel, de Chashaku, wordt het poeder afgemeten, waarna de houder wordt doorgegeven naar elke deelnemer van de ceremonie. Elke deelnemer heeft een eigen spatel van bamboe waarmee men een portie thee in zijn of haar theekommetje doet. Vervolgens wordt kokend water dat in een metalen ketel die in het midden van de mat wordt opgediend over de thee in de kommetjes geschonken met een speciale lepel, de Hishaku.
Als laatste gebruikt men een kwastje van bamboe, wat men een Chasen noemt, om de thee op te kloppen waardoor een schuimige textuur ontstaat. Mede door dit opschuimen krijgt de thee een kenmerkende bittere smaak die bij deze methode van thee zetten ontstaat.
Het drinken van de thee tijdens een theeceremonie
Het drinken van de thee tijdens de ceremonie gebeurt in complete rust en stilte. Men zit in een meditatieve hurkzit; Benen dubbel, leunend op de hielen. De traditionele theeceremonie maakt deel uit van een meditatietechniek die toegepast wordt door belijders van het zenboeddhisme en is daarom verbonden aan strikte regels en voorschriften betreft de handelingen en houding van de deelnemers, en de plaats waar dit gebeurt. Het is vanzelfsprekend dat men een theeceremonie houdt in een Japans theehuis, en dat de inrichting hiervan compleet afgesteld is op de richtprincipes van zen en Feng Shui, om zo de doorstroming van energie te bevorderen.
Bij het ontvangen van de thee door de schenker, buigt men, zet men de kom met thee op de linkerhand en draait deze met de rechterhand in drie korte bewegingen een volle 360 graden in de rondte, met de klok mee.
Ontwikkeling van de theeceremonie
In latere jaren veranderden enkele aspecten van de theeceremonie. Zo werd er in de 14e eeuw, tijdens het terugdringen van het belang van zenboeddhisme, van de theeceremonie een soort van intellectueel spel gemaakt. Vooral de hogere sociale kastes en de monarchie van Japan deden zich tegoed aan het raden van welke thee er werd gedronken tijdens de ceremonie. Daarnaast werd de aankleding van het theehuis een aftekening van de sociale rang van de persoon die de ceremonie gaf. Chinese kunst en verscheidene prestige-artikelen werden ter vertoning opgesteld in theehuisjes.
In de 16e eeuw ontstond de Chanoyu-ceremonie, waarbij het drinken van thee tijdens een theeceremonie werd gezien als verbroedering en het begraven van de strijdbijl. Het raden van de thee was toen nog steeds populair, maar daarnaast werd het als teken van trouw en broederschap de gewoonte om met alle deelnemers van slechts één theekommetje gebruik te maken. Daarnaast ging de Chanoyu-ceremonie ook om het zich terugtrekken van de buitenwereld en het opnieuw vinden van rust. Theehuisjes werden minder overdadig ingericht en kregen meer een simplistische, rustgevende uitstraling.
Bron : http://nl.wikipedia.org
